HDL: Công thức sống thọ

Bài viết được dịch và biên tập lại từ bài tổng quan “HDL: a recipe for longevity”:

Tác giả: Tiến sĩ Philip Barter – Viện Nghiên cứu Tim mạch, Sydney, Úc
Nguồn: Atherosclerosis Supplements, 2004

Tóm tắt nội dung chính

Nồng độ cholesterol lipoprotein tỷ trọng cao (HDL-C) đã được chứng minh là yếu tố dự báo nghịch mạnh mẽ đối với bệnh mạch vành và đột quỵ. Bằng chứng về tác dụng bảo vệ của HDL đã được ghi nhận ở người cao tuổi và con cháu của họ. HDL tham gia nhiều cơ chế chống xơ vữa động mạch như: vận chuyển ngược cholesterol, chống oxy hóa, chống viêm và chống chết tế bào.

Mặc dù chiến lược phòng ngừa bệnh mạch vành thường tập trung vào giảm LDL-C, tuy nhiên ngày càng có nhiều bằng chứng ủng hộ việc tăng cao HDL-C trong phòng ngừa.

Giới thiệu

Nhiều nghiên cứu dịch tễ và lâm sàng đã chứng minh vai trò bảo vệ của HDL đối với bệnh mạch vành. Có mối quan hệ nghịch giữa HDL-C và nguy cơ bệnh mạch vành: mỗi tăng 1 mg/dL HDL-C giúp giảm 2–4% nguy cơ CHD. HDL-C cũng là yếu tố nguy cơ độc lập đối với đột quỵ, và các mối liên quan này vẫn tồn tại ở tuổi già. Người cao tuổi khỏe mạnh có HDL-C cao hơn so với người trẻ và bệnh nhân CHD.

Mặc dù việc giảm LDL-C đã được chứng minh hiệu quả, bằng chứng tích lũy hiện nay cho thấy HDL-C thấp cũng là mục tiêu điều trị quan trọng để kéo dài tuổi thọ.

HDL ở người cao tuổi

• Người cao tuổi khỏe mạnh có HDL-C cao hơn người trẻ.

• Trong nghiên cứu Framingham, người sống thọ >80 tuổi hiếm khi có HDL-C thấp.

• Nghiên cứu trên người 85–89 tuổi cho thấy 92% có HDL-C > 40 mg/dL, so với 69% ở nhóm 38–69 tuổi.

• Yếu tố di truyền cũng đóng vai trò: con của người thọ 100 tuổi có HDL-C cao hơn đáng kể so với nhóm đối chứng.

Ngoài ra, kích thước hạt HDL lớn hơn ở người sống thọ và con cháu họ, có thể liên quan đến biến thể gen CETP làm giảm hoạt động CETP, tăng HDL-C và kéo dài tuổi thọ.

HDL và nguy cơ bệnh mạch vành, đột quỵ ở tuổi già

• HDL-C vẫn là yếu tố bảo vệ bệnh mạch vành và đột quỵ ở người già.

• Phụ nữ 85 tuổi có HDL-C cao nhất có tỷ lệ tử vong thấp nhất, nam giới HDL-C thấp nhất có tỷ lệ tử vong cao nhất.

• HDL-C có giá trị dự báo mạnh hơn LDL-C ở người già. LDL-C mất dần vai trò dự báo sau 80 tuổi, nhưng HDL-C thấp vẫn tăng gấp đôi nguy cơ tử vong do tim mạch.

• HDL-C thấp còn liên quan đến giảm nhận thức, sa sút trí tuệ ở người cao tuổi.

Chức năng chống xơ vữa của HDL giúp kéo dài tuổi thọ

1. Vận chuyển ngược cholesterol (RCT)

   • HDL loại bỏ cholesterol từ tế bào ngoại vi về gan để thải trừ.

   • Đột biến gen ABCA-1 làm giảm xuất cholesterol, tăng nguy cơ xơ vữa mạch.

2. Chống oxy hóa

   • HDL ức chế oxy hóa LDL (bước sớm của xơ vữa).

   • Thành phần paraoxonase, apoA-1, apoA-2 trong HDL có tác dụng chống oxy hóa.

3. Chống viêm

   • HDL giảm biểu hiện phân tử kết dính VCAM-1, ICAM-1 trên tế bào nội mô → hạn chế bạch cầu bám dính và xâm nhập thành mạch.

   • HDL kích thích sản xuất NO nội mô, cải thiện giãn mạch, bảo vệ mạch máu.

4. Chống chết tế bào (apoptosis)

   • HDL bảo vệ tế bào nội mô khỏi tín hiệu gây chết tế bào, giảm tổn thương mạch.

Kết luận

Bằng chứng dịch tễ và lâm sàng cho thấy HDL bảo vệ chống bệnh mạch vành, đột quỵ và có thể kéo dài tuổi thọ. Tuy nhiên, cơ chế chính xác vẫn đang được nghiên cứu. Dù HDL có lợi, nhiều hướng dẫn lâm sàng vẫn chưa coi HDL-C là mục tiêu điều trị chính, mà chủ yếu tập trung vào LDL-C.

Ý nghĩa lâm sàng

• HDL-C không chỉ là “cholesterol tốt” mà còn là yếu tố tuổi thọ cao.

• Nâng HDL-C có thể là mục tiêu chiến lược phòng ngừa bệnh tim mạch và kéo dài tuổi thọ.

• Cần đưa HDL-C vào đánh giá nguy cơ tim mạch toàn diện, không chỉ tập trung LDL-C.

Biên tập: Dược sĩ Kim Ngân